Dijagnostika ahalazije

Barijumska radiografija

Kod pacijenata koji kao simptom imaju otežano gutanje (disfagiju), barijumaska radiografija je obično prvo dijagnostičko sredstvo koje se koristi u dijagnostici. Senzitivnost radiografije kod bolesnika sa ahalazijom je veoma visoka. Klasični nalaz na  je postojanje tzv. „ptičijeg kljuna“ – suženja završnog jednjaka sa stubom kontrasta u lumenu jednjaka. Uočava se promenjiva dilatacija jednjaka, u rasponu od normalne odnosno blage (stadijum I incipijentna ahalazija) u ranim stadijumima, preko značajno proširenog (stadijum II dolihomegaezofagus) do masivno proširenog (stadijum III sigmoidni jednjak) jednjaka u završnoj fazi. Radiografskim ispitivanjem se mogu takođe videti nepropulzivne, tercijarne kontrakcije tela jednjaka sa nemogućnošću „čišćenja“ barijumskog bolusa iz distalnog jednjaka. Senzitivnost barijumskog ispitivanja je značajno viša  nego kod endoskopije.

Gastroskopija

Endoskopsko ispitivanje je kod ahalazije neophodno i koristi se da bi se isključili drugi procesi, pre svega karcinomi koji mogu dati sliku ahalazije. Karakterističan endoskopski nalaz je proširen jednjak sa ostacima hrane i tečnosti u lumenu, bez peristaltičkih kontrakcija sa čvrsto zatvorenim DES-om koji se ne otvara prilikom insuflacije (ubrzigavanja vazduha). Nežnim pritiskom, endoskop (za razliku od peptičnih striktura ili maligniteta) se prolazi kroz DES. Gastroezofagealni spoj, uključujući i pogled na kardiju iz retroverzije, mora biti pažljivo ispitan.

Manometrija jednjaka

Manometrija jednjaka predstavlja „zlatni standard“ za potvrdu dijagnoze ahalazije. Manometrijske karakteristike neophodne za dijagnozu ahalazije su: neefektivna (nekompletna) ili vremenski kratka relaksacija glatkih mišića DES-a nakon akta gutanja, povećanje intraezofagealnog bazalnog u odnosu na gastrični pritisak i aperistaltika tela jednjaka, koja se odlikuje bilo simultanim ili nepropulzivnim kontrkcijama amplituda, ili uopšteno odsustvom ezofagealnih kontrakcija. Kompletno odsustvo peristaltike je u najvećem broju slučajeva siguran znak ahalazije.

Ezofagealna manometrija podrazumeva korišćenje dva tipa katetera sa senzorima osetljivim na pritisak: elektronskim (manometrija visoke rezolucije) ili na bazi vodene perfuzije (konvencionalna). Kateter, koji može imati do 36 senzorna kanala i povezan je sa specijalnim softverskim sistemom, transnazalno se plasira u želudac. Povlačenjem katetera prvo se odredjuju pritisci DES-a, potom tela jednjaka i na kraju gornjeg ezofagealnog sfinktera (GES-a). Tokom pregleda pacijent u više navrata uzima po 5 ml bolusa vode kako bi se procenila peristaltika tela jednjaka i relaksacija sfinktera. Karakteristike pritisaka softverski su predstavljene amplitudama ili nijansama u spektru boja.

Ahalazija je na osnovu manometrije podeljena na tri tipa:

Tip I – kompletan gubitak peristaltike tela jednjaka, sa oslabljenom relaksacijom na nivou DES-a
Tip II – prisutna je panezofagealna presurizacija u najmanje 20% ispitivanih gutljaja
Tip III – spazmi u telu jednjaka

Tip II ahalazije ima najbolji, a tip III najgori odgovor na terapiju, bilo da se radi o dilataciji ili hirurškoj miotomiji.

Posebnu podgrupu predstavljaju bolesnici sa čestim retrosternalnim bolovima i simultanim kontrakcijama tela jednjaka visokih amplituda (>37 mmHg). Ovakav manometrijski nalaz je označen kao „vigorozna ahalazija“ i predstavlja tip III, a njihovo razlikovanje od difuznog spazma jednjaka se može postići jedino manometrijskim pregledom. U oba slučaja radiografska ispitivanja mogu pokazati deformaciju jednjaka u vidu „vadičepa“ kao i postojanje divertikuluma.

Kompjuterizovana tomografija (CT)

Jovanović S, Simić AP, Skrobić O, Value of Multidetector Computed Tomography in the Assessment of Achalasia Subtypes and Detection of Pulmonary and Thoracic Complications. Medical Principles and Practice 2019;

U pojedinim slučajevima, naročito kod bolesnika kada postoji izrazita dilatacija sa radiografskom prezentacijom sigmoidnog jednjaka, indikovano je načiniti i kompjuterizovanu tomografiju (CT) kako bi se sagledali svi aspekti organa grunog koša pre svega u smislu oštećenja plućnog parenhima kao i direktne kompresije na okolne organe. Kod bolesnika sa postojanjem sigmoidnog jednjaka i sama radiografija grudnog koša u AP položaju može postaviti sumnju na postojanje ahalazije zbog enormne dilatacije medijastinuma naročito sa desne strane.

Napisao:
Prof. dr Aleksandar Simić
specijalista opšte hirugije

Objavio:
Reflux Centar
Centar za oboljenja gornjeg digestivnog sistema