Manometrija oboljenja jednjaka

Manometrija GERB-a

Manometrija jednjaka ne predstavlja specifičnu dijagnostičku proceduru za obolele od GERB-a. Ona se sprovodi kod bolesnika sa suspektnim GERB-om da bi se ispitala kompetentnost DES-a, identifikovali poremećaji motiliteta tela jednaka, funkcionalanost GES-a, kao i da bi se tačno locirala gornja ivica DES-a u cilju adekvatnog postavljanja senzorske elektrode tokom 24-časovne pH metrije. Možda i najveća važnost manometrije kod bolesnika sa GERB-om je pre svega isključivanje mogućnosti postojanja drugih oboljenja, jer je dokazano da čak 40 % bolesnika sa ahalazijom ima izrazite simptome gorušice a kod oko ¼ bolesnika sa sklerodermom postoje izražene erozije na distalnom jednjaku.

Procena DES-a

Funkcija DES-a, kao gastroezofagealne barijere zavisi od njegove ukupne i abdominalne dužine i bazalnog pritiska. Kombinacija postojanja oštećenja sva tri elementa ima veoma visoku specifičnost 92 % za patološki GER, dok se prevalenca nefunkcionalnog DES-a povećava sa povećanjem težine GERB-a. Strukturalno oštećen DES je permanentno i ireverzibilno stanje, čak i kada se refluksni ezofagitis u potpunosti zaleči, i direktno je povezan sa smanjenom motornom funkcijom tela jednjaka. U slučaju da se ne koriguje, progresivni gubitak pražnjenja jednjaka može dovesti do veoma teških oštećenja, uključujući Barrett-ov jednjak i plućnu fibrozu uzrokovanu učestalim aspiracijama. Ovako oštećen DES ukazuje da je neophodno načiniti antirefluksnu proceduru radi doživotne kontrole refluksa.

Vrednosti bazalnog pritiska DES-a manje od 10 mmHg se smatraju nefunkcionalnim. Bazalni pritisak DES-a manji od 6 mmHg jasno korelira sa patološkim refluksom tokom pH metrije, a izrazito niske vrednosti bazalnog pritiska DES-a se nalaze u direktnoj korelaciji sa težinom oboljenja.

Procena tela jednjaka

Pored određivanja pritiska DES-a od važnosti je i procena peristaltičke aktivnost tela jednjaka. Danas se neefektivni motilitet definiše kao postojanje niskih ili normalnih vrednosti bazalnog pritiska DES-a, amplitudama kontraktilnih talasa distalne trećine jednjaka manjim od 30 mmHg i postojanjem neperistaltičkih talasa nakon akta gutanja, u više od 30 % slučajeva. Nalaz hipokontraktilnosti distalnog jednjaka ukazuje na dugogodišnji GERB. Oslabljena peristaltika tela jednjaka može uitcati na odluku o daljem vidu lečenja kao i o izboru tipa operativne antirefluksne procedure.

Manometrija ahalazije

Manometrija jednjaka kod bolesnika sa ahalazijom predstavlja zlatni standard u dijagnostici, i neophodnu dijagnostičku proceduru pre započinjanja lečenja. Iako na dijagnozu ahalazije mogu ukazati i radiografija i endoskopija jednjaka, definitivna dijagnoza se može postaviti samo ezofagealnom manometrijom. Plasiranje katetera može biti otežano kod bolesnika sa veoma dilatiranim i tortuoznim jednjakom, ali se isto može načiniti tokom klasične endoskopije. Manometrijski poremećaji DES-a su uvek prisutni kod bolesnika sa ahalazijom.

Procena DES-a i tela jednjaka

Bazalni pritisak može biti normalan (10 do 45 mmHg) kod čak 40 %, a odsustvo relaksacije odnosno postojanje inkompletne relaksacije DES-a je prisutno kod 80 % bolesnika (vrednosti rezidualnog pritiska veće od 10 mmHg) sa prosečnim vrednostima relaksacije od oko 40 %. Potpuna relaksacija DES-a ne isključuje dijagnozu ahalazije i može biti viđena kod oko 20 % bolesnika. Ovakve relaksacije su kompletne (do bazalnih vrednosti) ali su funkcionalno neadekvatne (kratkog trajanja < od 6 sekundi).

Manometrijske studije bolesnika sa ahalazijom uvek pokazuju aperistaltiku u glatkim mišićima jednjaka, pri čemu svaki akt gutanja prate simultane kontrakcije. Kontrakcije (talasi) su klasično identične jedna drugoj (izobarne, „slika u ogledalu”) kao posledica fenomena zajedničke, zatvorene prostorije. Kontraktilni pritisci su niski (10 do 40 mmHg), prolongirani i ponovljeni. Ovi talasi predstavljaju simultano pokretanje tečnosti u prepunjenom i proširenom jednjaku.

Kod bolesnika sa ahalazijom bazalni pritisak GES-a može biti povećan a period relaksacije skraćen, najverovatnije kao posledica refleksnih mera u prevenciji aspiracije.

Vigorozna tip III ahalazija

Vigorozna ahalazija se definiše kao aperistaltika tela jednjaka sa višim kontrakcionim amplitudama (amplitude veće od 37 mmHg). Bolesnici sa vigoroznim oblikom imaju manju dilataciju jednjaka na radiografiji, ali se po ostalim karakteristikama ne razlikuju od klasične ahalazije. Bazirajući se na manometrijske parametre, dijagnoza vigorozne ahalazije se može postaviti u oko ⅓ svih obolelih od ahalazije. Intraezofagealni ili bazalni pritisak jednjaka prevazilazi pritisak želuca, prevashodno zbog zaostale tečnosti i pljuvačke u njenom lumenu. I GES i poprečno prugasti mišići jednjaka mogu biti patološki kod bolesnika sa ahalazijom. Iako je peristaltika poprečno prugastih mišića intaktna, amplitude kontrakcija mogu biti smanjene.

Napisao:
Prof. dr Aleksandar Simić
specijalista opšte hirugije

Objavio:
Reflux Centar
Centar za oboljenja gornjeg digestivnog sistema