Gastroezofagealna refluksna bolest

„Gorušica je opomena od Boga, zbog nametanja morala želucu“

Viktor Igo (1802-1885)

Gastroezofagealna refluksna bolest (GERB) se definiše kao stanje koje nastaje kada refluks želudačnog sadržaja u jednjak (gastroezofagealni refluks – GER) uzrokuje zabrinjavajuće simptome i/ili komplikacije. GERB se takođe može definisati i kao nemogućnost normalne antirefluksne barijere da zaštiti distalni jednjak od patološkog GER-a, kiselinski ili acidni refluks, usled učestalih refluksnih epizoda dužeg trajanja.

Svi bolesnici sa GERB-om se mogu klasifikovati u tri velike grupe u zavisnosti od mehanizma nastanka:

• Ne-erozivna refluksna bolest (NERB) – bez endoskopski vidljivog oštećenje sluzokože jednjaka
• Erozivna refluksna bolest – endoskopski vidljivo oštećenje sluzokože jednjaka u vidu refluksnog ezofagitisa ili peptičnih stenoza
• Barrett-ov jednjak – postojanje metaplastične ili displastične sluzokože na završnom delu jednjaka.

Posebnu grupu koja može postojati u okviru tri predhodne predstavljaju bolesnici sa faringo-laringealni refluksom ili ekstraezofagealnim refluksom u vidu plućnih, faringealnih ili laringealnih oboljenja.

Kao najteža posledica hroničnog GERB-a iz Barrett-ovog jednjaka može nastati karcinom jednjaka.

Simić AP, Skrobić OM, et al. Can different subsets of ineffective esophageal motility influence the outcome of Nissen fundoplication? Journal of Gastrointestinal Surgery 2014.

Učestalost

GERB danas predstavlja jedno od najčešćih oboljenja čovečanstva i najčešće oboljenje gornjeg digestivnog trakta. U zapadnom svetu oko 22 % osoba oseća gorušicu najmanje jednom mesečno, dok oko 16 % ima mesečni osećaj i regurgitacije. Kod 5% stanovništva ovo stanje značajno remeti kvalitet života i može dovesti do ozbiljnih komplikacija.

Jedno od najčešćih oboljenja savremenog čoveka i najčešće oboljenje gornjeg digestivnog sistema

Endoskopski vidljivo zapaljenje sluzokože jednjaka (refluksni ezofagitis) postoji kod oko 10 % pacijenata sa GERB-om. Incidenca GERB-a sa komplikacijama dramatično raste nakon 40-te g. života, i 3 x je češća kod muškaraca.

Raspon prevalence GERB-a varira, od 30 % u SAD i 15 % u Evropi, do ispod 10 % u Aziji. U Evropi oko 20 miliona ljudi boluje od GERB-a, pri čemu se godišnje samo na njihovo lečenje potroši oko 8 milijardi €.

Uzroci

Na mestu gde se jednjak nastavlja u želudac nalazi se kružni mišićni prsten koji se naziva donji ezofagealni sfinkter (DES), čija je uloga da se tokom gutanja opusti i omogući hrani da uđe u želudac, ali i da spreči vraćanje želudačnog sadržaja u jednjak. Vremenom DES postaje slabiji i češće se opušta, dozvoljavajući želudačnom sadržaju da se vrati u jednjak.

Ako postoji slabost vezivnog tkiva dijafragme vremenom može nastati hijatusa hernija, što dodatno omogućava češći refluks. Inicijalni momenat u nastanku GERB-a predstavlja povećanje učestalosti refluksa i opuštanja DES-a, što može dovesti do pojave ne-erozivnog ezofagitisa (NERB), zapaljenja jednjaka bez oštećenja sluzokože, koji utiče na smanjenje dužine i pritiska DES-a usled kiselinom uzrokovane kontrakcije mišića jednjaka i pojave hijatus hernije.

Osnovni uzrok za nastanak GERB-a je postojanje želudačne kile i nefunkcionalnost donjeg ezofagealnog sfinktera

Vremenom hijatus hernija dovodi do uvećanja dijafragamalnog otvora jednjaka i usporenijeg pražnjenja jednjaka i želuca što utiče na nastanak dodatnih mehanizama koji još više pojačavaju GER i dovode do pojave erozivnog ezofagitisa, zapaljenja jednjaka sa oštećenjem sluzokože, a zatim i težih komplikacija.

Simptomi

Fiziološki refluks uglavnom se javlja nakon jela, kratkog je trajanja, ne stvara ozbiljnije simptome i izuzetno retko se javlja tokom sna. Sa druge strane patološki refluks je povezan sa simptomima i/ili oštećenjem sluzokože završnog dela jednjaka. Klinička slika GERB-a obuhvata tipične i atipične simptome kao i komplikacije, stvarajući veoma širok spektar.

Najznačjaniji i najčešći simptomi:

• Gorušica, – osećaj pečenja u želucu i iza grudne kosti, i može se povremeno širiti u ždrelo ili usnu duplju dovodeći do pojave kiselog ukusa u ustima. Gorušica se češće javlja nakon obroka, noću, prilikom ležanja ili savijanja.
• Regurgitacija – nevoljno vraćanje hrane ili tečnosti iz želuca u jednjak)
• Dispepsija – osećaj nelagodnosti ili bolova u predelu gornjeg dela trbuha.
• Otežano / bolno gutanje – najčešće se javljaju kod postojanja komplikacija GERB-a (peptične stenoze).
• Respiratorni simptomi – Refluks želudačnog sadržaja u ždrelo može uzrokovati promuklost, suv kašalj, osećaj knedle u grlu ili dovesti ulaska kiseline u pluća (aspiracija) i posledičnog zapaljenja pluća.

Gorušica i spontano vraćanje hrane iz želuca predstavljaju glavne simptome gastro-ezofagealne refluksne bolesti

Kvalitet života kod bolesnika sa GERB-om je izrazito smanjen i čak manje kvalitetan nego kod bolesnika sa artritisom, infarktom miokarada, oslabljenim radom srca ili hipertenzijom.

Ukoliko se izrazita gorušica javlja dva ili više puta nedeljno, pojava učestalih regurgitacija a posebno otežanog gutanja mogu ukazivati na ozbiljniji problem, kada bi trebalo odmah konsultovati specijalistu za oboljenja gornjeg digestivnog sistema, u cilju sprovođenja adekvatne dijagnostike i lečenja:

GERB danas predstavlja jedan od vodećih medicinskih problema, prevashodno zbog porasta njene učestalosti, uticaja na kvalitet života ali i mogućnosti nastanka karcinoma jednjaka.

Uopšteno posmatrano GERB predstavlja veoma čest problem modernog čoveka, potencijalno može dovesti do ozbiljnih komplikacija koje mogu ugrožavati život, a troškovi koji uključuju prevenciju, dijagnostiku, i lečenje ako nisu sprovedeni na ispravan način vremenom postaju sve veći.

Vakil N et al. The Montreal Definition and Classification of Gastroesophageal Reflux Disease. Am J Gastroenterol 2006.

Napisao:
Prof. dr Aleksandar Simić
specijalista opšte hirugije

Objavio:
Reflux Centar
Centar za oboljenja gornjeg digestivnog sistema